Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanı neft hasilatının könüllü azaldılmasını uzadıblar. Bu addımlar neftin qiymətinin 100 dollar/barelə qədər artmasına səbəb olacaqmı?  Qiymətin artmasına başqa nə təkan verə bilər?

Marja.az-ın məlumatına görə, ötən cümə axşamı məlum olub ki, Səudiyyə Ərəbistanı neft bazarlarında sabitliyi və tarazlığı qorumaq üçün neft hasilatını könüllü olaraq gündəlik 1 milyon barel azaltmağı sentyabr ayına qədər uzatmağa qərar verib.

Həmin gün Rusiya da sentyabr ayında dünya bazarlarına neft ixracını könüllü olaraq, hazırkı gündəlik 300 min barel azaltmağa davam edəcəyini açıqladı. Eyni zamanda, neft şirkətləri bunu təmin etmək üçün hasilatı azaltmaq və ya ixracatını azaltmaq barədə özləri qərar verəcəklər.

Bu xəbərdən sonra Brent markalı neftin qiyməti apreldən bəri ilk dəfə bir barel üçün 87 dolları keçib. Ümumilikdə, yayın əvvəlindən neftin qiyməti Brent üzrə 18 faiz, WTI üzrə 20,8 faiz artıb.

Bir sıra analitiklər hesab edir ki, istehsalın könüllü şəkildə azaldılması ilə bağlı xəbərlər bazar üçün əladır. Lakin bu, bir barel üçün 100 dollara qədər dayanmadan hərəkət etmək üçün kifayət deyil.

İstehsalçı ölkələrin alyansının əsas vəzifəsi qiymətləri 80 dollardan yuxarı saxlamaqdır. Məsələ burasındadır ki, neft hasil edən bir çox ərəb ölkələrinin büdcələri bir barel üçün məhz belə bir qiymət ilə tərtib olunur.

Analitiklərin fikrincə, 100 dollara doğru hərəkət mümkündür, lakin müəyyən şərtlər daxilində. Bu, ilk növbədə, istehsalçı ölkələrin hasilatı məhdudlaşdırmaq siyasətinin saxlanılmasıdır. İkincisi, Çin iqtisadiyyatı daha güclü artıma qayıtmalıdır. Üçüncüsü, aparıcı mərkəzi banklar sərt pul siyasəti dövrünü dayandırmalı və stimullaşdırıcı tədbirlərə qayıtmalıdırlar.

Lakin bu şərtlərin əksəriyyəti hələ də yerinə yetirilməyib. Ona görə də yalnız fors-major situasiya neftin bir barelini 100 dollara yüksəldə bilər.

Uzunmüddətli perspektivdə neft qiymətləri iki mühüm şeyi formalaşdıracaq. Birincisi; OPEC+ ölkələrinin qiymətlərin bir barel üçün 80 dollardan aşağı düşməsinə imkan verib-verməyəcəyidir. İkincisi, dünyanın iki ən böyük iqtisadiyyatının (ABŞ və Çin.) gedişatıdır. Hazırda ABŞ və Çin iqtisadiyyatları ləngimə riski ilə qarşı-qarşıyadırlar. 

Analitiklər bildirir ki, ilin sonuna qədər neftin qiyməti 85-90 dollar səviyyəsində olacaq.

100 səviyyəsinə gəlincə, bu zaman məsələsidir. Ola bilsin ki, 2023-cü ildə yox, amma 2024-cü ildə bu səviyyəni görə bilərik.

Maliyyə ekspertləri bildirir ki neftin üçrəqəmli səviyyələrə yüksəlməsi üçün ehtimal var. Amma bunun üçün qiymətlərin ilk növbədə 85 dollardan yuxarı mövqe tutması lazımdır.

Digər tərəfdən, Asiya ölkələrindən də neftə tələbat artır. 

Hazırda bazarda məhsul çatışmazlığı var ki, bu da Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanının istehsalın azaldılması ilə gücləndirilir. Bundan əlavə, OPEC+-ın da əlavə ixtisarlara qoşulması mümkündür.

Ekspertlər qeyd edir ki, ABŞ-ın neft ehtiyatları son 40 ilin minimum səviyyəsinə düşüb. Bayden ehtiyatın yarısını israf edərək, onu demək olar ki, 340 milyon barelə qədər azaldıb. ABŞ-ın artıq ehtiyatlardan satış edərək nisbətən aşağı qiymətləri saxlamaq imkanı yoxdur.

Eyni zamanda ABŞ neft hasilatını və ixracını artırmağa çalışır 

Yazda ABŞ-ın energetika naziri Cennifer Qranholm demişdi ki, ölkənin strateji neft ehtiyatını doldurması üçün illər lazım olacaq. Və OPEC+ hasilatı azaltmağa davam etdikcə, ABŞ nəinki ehtiyatlarını artıra bilməyəcək, həm də yenidən daxili yanacaq qiymətlərinin artması ilə üzləşəcək. Və bununla bağlı heç nə edə bilməzlər.

ABŞ Enerji İnformasiya Administrasiyası (EIA) ABŞ-ın neft hasilatının bu il gözləniləndən daha sürətli artacağını və Səudiyyə Ərəbistanının hasilatın azaldılması ilə müqavilə bağladığı bazara əlavə xam neft tədarükü təmin edəcəyini proqnozlaşdırır. Çərşənbə axşamı EIA tərəfindən açıqlanan aylıq hesabata görə, quyuların gözləniləndən yüksək məhsuldarlığı və artan xam neft qiymətləri ABŞ-da hasilatı 2023-cü ildə əvvəlki 12,6 milyon barrel proqnozundan rekord səviyyəyə - 12,8 milyon barrelə yüksəltməyə kömək edəcək. ABŞ 2022-ci ildə gündəlik orta hesabla 11,9 milyon barel neft hasil edib.

EIA 2024-cü ildə dünya istehsalının bu illə müqayisədə gündəlik 1,7 milyon barel artaraq 103 milyon barrelə çatacağını proqnozlaşdırıb. Bu artımın 70 faizindən çoxunun OPEC-ə daxil olmayan ölkələrdən, ilk növbədə ABŞ, Braziliya, Kanada, Qayana və Norveçdən təmin ediləcəyi gözlənilir. Agentlik ABŞ-ın hasilatın gələn il gündəlik 13,1 milyon barrelə yüksələcəyini bildirib.

Digər tərəfdən, EIA, ABŞ-ın bu il emal edilmiş məhsulların istehlakının əvvəllər gözləniləndən daha az olacağını qeyd edib. ABŞ-da hava səyahətlərinin artımı yavaşladığından, ölkə üçüncü rübdə əvvəlki proqnozdan 4 faiz az təyyarə yanacağı istifadə edəcək. EIA-nın benzin və dizel istehlakı üzrə proqnozları da həm üçüncü rüb, həm də bütün il üçün aşağı salınıb.